BERTİZ'İN TARİHİ
Bertiz: Dogusu Beşenli çaglayan cerit, Kuzeyi Elbistan ilçe sınırı Çohum(kuru) cayı, Batısı Ceyhan Nehri,Güneyi Ahir Dagının tepesindeki suakımı arasında kalan Kahramanmaraş'a bağlı bir bölgedir
Bertiz'de yaşam ilk çaglara uzanır M.Ö. yaklaşık 2300'lü yıllarda Hititler tüm toros dağları ve civarında yaşamışlar, Ahir dağı ve bertiz bölgesine üzüm bağları dikerek buralarda bağcılık yapmışlardır. Bağcılık yaptıklarına bu bölgede bulunan Hitit mezar taşında bir erkeğin elinde bir salkım üzüm yediğini gösteren resimden anlıyoruz. Meşhur Bertiz kabarcık üzümü Hititliler'den günümüze miras kalmıştır.
Daha sonraları Bertiz Roma imparatorluğu hakimiyeti altına girmiştir. Bertiz Roma imparatorluğu hakimiyeti altındayken Ermeniler gelerek buralara yerleşmişlerdir. Bertize yerleşen Ermeniler burada Roma imparatorluğuna bağlı Ermeni krallıkları kurmuşlardır.Bu Krallardan bir tanesi Krallığını korumak için Bartus(Pertus) Kalesini yaptırmış ve krallıgını burdan yönetmiştir. Bu krallığın günümüzde ki Ağabeyli köyüne bağlı İmreş Aşkar bölgesi, Kale ve Merk Köyleri üzerinde kurulu olduğu sanılmaktadır. Kale Köyünde ki kalenin ise Bartus (Pertus) Kalesi olduğu tahmin edilmektedir. Aynı zamanda bu bölgenin Mama Şehri olduğu da tahminler arasındadır.
TÜRKLERİN BERTİZE YERLEŞMESİ
Türkler bu bölgelere Malazgirt Zaferiyle girmeye başlamışlar. Kalıcı fetihler Anadolu Selcuklu Devleti zamanında olmuştur. Bartus kalesi ilk kez 1157 yılında Sultan ll. Kılıçarslan tarafından Ermeni Kralı Toros'tan alınmış ve Sultan tarafından Ermeni Kralının kardeşi Stephan'a verilmiştir. Ermeniler'in 1206 yılında isyan etmeleri üzerine Anadolu Selçuklu Sultanı l. Kıyasettin Keyhüsrev, Halepteki Eyyubi Hükümdarı ile ittifak yaparak Birleşik Selçuklu-Eyyubi ordusu ile Ermenilerin elinde bulunan Bartus (Pertus) kalesini ele geçirdiler. Böylece Ermeni krallığı Selçuklulara tabi oldu. Selçuklu Sultanları adına sikkeler kestirildi. Selçuklu sultanı, Ermeniler'den alınan Bartus kalesini Maraş Emiri Nusrettin Hasan Bey'e verdi. Böylece Bertiz Türklerin eline geçmiş oldu.
Bertiz'e yerleşen Türkler 13. yy'dan önce Doğu Türkistan'da Uygur Devleti İçerisinde yaşıyorlardı. Moğol istilasının başlamasıyla Uygurların bölgedeki etkinliği kayboldu. Bölge moğolların eline geçti. Bölgede moğol hakimiyeti başlayınca Uygur Türklerinin bir kısmı burdan göç etmeye başlamışlardır. Doğu Türkistan'dan çıkmişlar, Horosan üzerinden Anadoluya gelmişlerdir. Anadoluda Dulkadirli Türkleriyle birleşmişlerdir. Dulkadirli Cematlarından biri olan Camışlı Cematına dahil olmuşlardır. bir zamanlar Hamza Sultan'la Dulkadirli Beyliği dahi yapmışlardır. Dulkadiroğullarıyla beraber Maraş ve çevresine gelmişlerdir. Dulkadiroğlu Beyliği Uygur Türklerini 13. yy'larda Bertiz Bölgesine yerleştirmiştir. Bertize yerleşen Uygur Türkleri ilk başlarda Sarıçukur, Boyalu, Karadut, Ortaköy, Saydeli (Kemallu), Merk gibi yerlere yerleşmişlerdir. Daha sonra diğer yerleşim yerleri kurulmuştur.
BERTİZİN İSMİ
Bertiz isminin nerden geldiği hakkında iki görüş vardır;
Birinci görüş: Bu bölgede bulunan Ermenilere ait Bartus (Pertus) kalesinin İsminin zamanla Bertiz kalesine dönüştüğü ve böylece bu bölgenin ismini bu kalenin isminden alarak Bertiz olduğudur.
İkinci görüş ise: Bertiz Bölgesine göç eden Türkler'le Ermeniler zamanla kaynaşmışlar. Ermeniler Türkler'e Siz kimlersiniz, Size kimler derler diye sormuşlar, Türkler ise biz Türklerin Beritezli kabilesindeniz demişlerdir. Ermeniler size neden Beritezli derler diye sormuşlar. Türkler de; Biz Doğu türkistanda iken otlaklarımız çok otlu ve hayvanlarımızda çok sütlü olurdu. Daha yaylımdan yatağa gelmeden memelerinden süt akar ve yatağa gelene kadar boşalırdı. Böylece sütlermizin çoğu boşa gitmiş olurdu. Çobanlarımız hayvanlar daha yaylımda iken sütler boşa akıp heder olmasın diye bizi Beritez Beritez yani hemen gelin ve hayvanları çarçabuk sağın sütleri boşa gimesin diye çağırırlardı. Bundan dolayı çevredeki insanlar bize Beritezli yani hayyvanları bol sütlü demişlerdir. Böylece adımız beritezli kamıştır demişlerdir. Bu olaydan sonra Ermeniler de Türklere Bertizli demeleri sonucu bu bölgenin ismi Bertiz olmuştur.
Bertiz bölgesine yerleşen Türkler erken dönemde yerleşik hayata geçmişlerdir.Yaşamları boyunca uysal devlete bağlı zararsıız bir yaşam sürdürmüşlerdir. Bunun sebeblerinden biri Uygur Devleti topraklarında yerleşik hayat yaşamaları diğer bir sebebi ise burda yaşayan Ermenilerin yerleşik hayat yaşamalarıdır.
Türkler bertizde hayvancılık yanında Ermenilerle beraber bağcılıkda yapmaya başlamışlardır. hayvancılık yaparken yerleştikleri köyleri (Sarıçukur, Boyalu Kemallu gibi) kışlak Engizek ve Ahir dağlarını da yaylak olarak kullanmışlardır.
Evliya Çelebi Maraş seyehatini anlatırken bu bölgeden Berfiz olarak bahsetmiştir.
Aynı zamanda ünlü halk şairlerimizden olan Karacaoğlan da Bertize gelmiş ve buralarda bir müddet konaklamıştır. Buralarda konaklarken gördüğü misafirperverliği, insanlarının çok iyi ve cömert olduğunu olduğunu, ekmeklerinin bol olduğunu ve doğa yapısının çok güzel olduğunu şiirleriyle anlatmıştır. Karacaoğlanın Bertiz hakkında söylediği birkaç dörtlüğünü aşağıya allyoruz:
Ahır Dağı'ndan gör Maraş bağını
Engizek'te derler ilin çoğunu
Bayra'dan Bertiz'den Konur Dağını
Göksun güzel derler ilin var dağlar
bir başka şiir:
Şu meşenin bir incecik yolu var
Sayamadım yüz bin türlü dalı var
Şu dünyanın yüz bin türlü hali var
Şu dünya halinden bilin mi meşe
Karacaoğlan der ki bu da böyle olsun
Başındaki kuru dallar göğersin
Senin bahşişini Bertiz'li versin
Bertiz'in halini bildin mi meşe
Bertiz Osmanlılar ve Dulkadiroğulları beyliği arasında geçen Turnadağ (Nurhak) savaşıyla (1515) Dulkadiroğlu beyliğiyle beraber Osmanlı hakimiyetine girmiştir. osmanlı devleti bertiz bölgesini Dulkadirlioğullarına tımar olarak vermiştir. Dulkadirlioğullrı gnümüz Ağabeyli köyü topraklarında bulunan Balik Pınar civarını yaylak olarak kullanmışlardır. Yazları burda oturarak bertiz bölgesinin vergilerini Osmanlı Devleti adına toplamışlardır. Bundan dolayı Ağabeyli Bertiz bölgesinin merkezi haline gelmiştir.
Osmanlı devleti hakimiyet kurduğu bütün toprakların tahrirlerini yaptırarak oraları kayıt altına almıştır. 1563 tarihli Osmanlı tahrir defterlerine baktığımızda Bertiz'i nahiye olarak görüyoruz. Tahrir defterlerine göre 1563 tarihinde Bertiz nahiyesinin 25 tane orta büyüklükte köyü olduğunu ve bu köylerin hepsinin de müslüman ve sünni olduğunu görüyoruz.
Bertiz 19. asra kadar çeşitli bölgelerden göç almıştır. Maraş Merkezde yaşayan Beyazıdoğulları günüz yeniyapan köyü civarlarını yaylak olarak kullanmışlardır. Türk aşiretlerinden biri olan Cerid aşireti ise Çağlayan Cerit ve Küçük Ceride glerek yerleşmişlerdir. Çağlayan Cerit İlçesi ismini bu aşiretten almıştır. Bunların bir koluda Kemallu köyünde oturmaktadır. Yine başka bir türk aşireti olan Karkın aşiretine mensup Deli Hüseyin'in Islahiye'den bu bölgeye gelmesiyle Karkınlar bu bölgede Ağabeyli veçevresinde yaşamaya başlamışlardır.
Daha sonraları Nakşibendi Tarikat Liderlerinden Bağdat Halidi Hazretleri 1842 tarihinden sonra Anadolu'da çalışmalar başlatmış, Anadolu'nun çeşitli bölgelerine halifeler göndermiştir. Berti Bölgesinede Halife olarak Musuloğullarından Seyyit Abdulkadir Hocayı göndermiştir. Seyyit Abdulkadir Hoca Bertize gelerek Ağabeyli köyü Obası olan Ortaköye yerleşerek burda çalışmalara başlamıştır. Günümüzde Seyyit Abdulkadir Hoca'nın çoçukları ve torunları Musuloğulları olarak Ağabeyli köyü Ortaköy mahallaesinde ikamet etmektedirler.
MARAŞ'IN KURTULUŞUNDA BERTİZ
Maraş'ın Fransızlar tarafından işgali Bertiz'de kuşkuyla karşılanmıştır. Fransızlara ilk kurşunu sıkarak, Maraş'ın Kurtuluş Mücadelesini başlatan Sütçü İmam'ı Bağırlarına basmışlardır. Fransızlara ilk kurşunu sıkan Sütçü İmam, Maraş'tan ayrılarak Bertiz'e gelmiş ve Ağabeyli köyünde, bir hafta Fakı mustafa Mutlu'nun evinde, bir hafta Etem Osman'nın evinde, on beş gün de Ağabeyli Muhtarı................. evinde kalmak üzere tam bir ay Bertiz'de kalmıştır.
Fransız işgaline karşı Maraş Halkıda boş durmamış çalışmalar yaparak Maraş Müdafa i Hukuk Cemiyeti'ni kurmuştur. Cemiyet para, erzak, silah ve cephane toplama çalışmalarında bulunmuştur.Bu malzemeleri toplamak amacıyla Bertize de görevliler gönderilmiş; Bertiz üzerinden Elbistan'dan Maraş'a silah taşınmıştır. Aynı zamanda Maraş Müdafa i Hukuk Cemiyeti teşkilatlanma ve Milli kuvvetler kurma çalışmalarında bulunmak üzere Maraş çevresindeki yerleşim yerlerine görevliler göndermiştir. Bertiz'e ise Beyazıdoğlu Zafer ve Muharrem Beyler görevlendirilmiştir. Bu kişiler Bertiz'e gelerek halkı teşkilatlandırmışlar ve Zulhocaoğlu, Kabağaç, Kurdo, Gökce Molla gibi kişiler liderliğinde çeteler oluşturarak Kuvay i Milliye Birlikleri kurmuşlardır. Bu kuvay ı Milliye Birlikleri Diğer bölgelerde kurulan Kurulan Kuvay ı Milliye Birlikleriyle birlikte Adana'dan gelen Fransız takviye kuvvetlerini Türkoğlu'nda pusu kurarak vurmuşlar. Antep'ten gelen Fransız takviye kuvvetlerini de Maraş Antep yol üzerinde pusu kurarak vurmuşlardır. Bu pusularda Fransız askerleri çok yıpranmış hemen hemen Maraş'a takviye kuvvet ve lojistik destek geçiremez olmuşlardır. Maraş'ta bulunan Fransız askerleri geriden istedikleri kuvvet ve lojistik desteği alamayınca Maraş halkının direnişine karşı koyamamış ve Maraş'tan Anteb'e doğru çekilmek zorunda kalmıştır. Diğer kuvay ı Milliye Birlikleriyle beraber Bertiz Kuvay ı Milliye Birlikleri de Anteb'e doğru çekilen Fransız Birliklerini takip etmiş ve Antep'lilrle beraber Fransızlar'ı Antepten atmaya yardım etmişlerdir.
GÜNÜMÜZDE BERTİZ
8 yıl önce
